Optymalne odżywianie świń jest fundamentem rentownej produkcji, ponieważ wpływa nie tylko na tempo wzrostu, lecz także na zdrowie stada i jakość mięsa. Zróżnicowane potrzeby żywieniowe w kolejnych etapach rozwoju wymagają precyzyjnego dostosowania składu paszy, częstotliwości karmień oraz suplementacji. Poniżej przedstawiono kluczowe zasady skarmiania w trzech istotnych fazach wzrostu świń.
Początkowa faza wzrostu prosiąt
W pierwszych tygodniach życia najmłodsze prosięta korzystają przede wszystkim z mleka matki, które dostarcza niezbędnych immunoglobulin wspierających odporność. Początkowo organizm prosiąt trawi wyłącznie łatwo przyswajalne składniki, dlatego kluczowe jest dostarczenie wysokiej jakości mleka lub jego zamienników.
Odżywianie w pierwszych dniach
- Podanie siary – bogatej w immunoglobuliny, witaminy i minerały.
- Stały dostęp do ciepła i czystej wody celem wsparcia procesów metabolicznych.
- Obserwacja przyrostów masy ciała co 2–3 dni w celu wczesnego wykrycia problemów zdrowotnych.
Stopniowe wprowadzanie pasz
Okres od 7. do 21. dnia życia to moment na wprowadzenie tzw. creep feed – paszy dla rosnących prosiąt. Jej skład musi wspierać intensywny wzrost i adaptację przewodu pokarmowego:
- Wysoka zawartość białka (20–22%),
- Dobre źródła energii: skrobia, mączka zbożowa, oleje roślinne,
- Dodatek aminokwasów egzogennych (lizyny, metioniny),
- Prebiotyki i probiotyki wspomagające rozwój flory jelitowej,
- Małe granulaty ułatwiające pobieranie paszy.
Dzięki temu prosięta szybciej przechodzą przez fazę adaptacji, ograniczając ryzyko biegunek i spadków apetytu.
Średnia faza wzrostu – rosnące świnie
W okresie od około 25 kg do 60 kg masy ciała dieta skupia się na zrównoważonym bilansie energii i białka, tak aby maksymalizować przyrosty masy beztłuszczowej. Nadmiar energii prowadzi do nadmiernego odkładania tłuszczu, co obniża efektywność konwersji paszy.
Skład paszy dla rosnących świń
- Zboża (pszenica, kukurydza) – główne źródło energii,
- Otręby i śruty – dla zwiększenia objętości i pobudzenia trawienia,
- Mączka sojowa lub rzepakowa – wysokobiałkowe komponenty,
- Suplementacja mikroelementów (Zn, Cu, Se) i witamin (A, D3, E),
- Dodatek enzymów trawiennych (fitaza) poprawiających przyswajanie fosforu.
Częstotliwość i sposób karmienia
Zaleca się stosowanie regularnych posiłków w stałych odstępach – 2–3 razy dziennie w systemie porcjowanym lub stały dostęp (ad libitum) w systemie automatycznego żywienia. Kluczowe kwestie to:
- Utrzymanie czystości poideł i koryt.
- Monitorowanie pobrania paszy w celu regulacji podaży.
- Kontrola wilgotności paszy – zbyt sucha może zwiększać pylenie, zbyt wilgotna sprzyja pleśnieniu.
Faza tuczu świń
Końcowy etap wychowu, gdy masa ciała zbliża się do 90–110 kg, wymaga diety skoncentrowanej na maksymalizacji przyrostów dziennych oraz korzystnego stosunku mięśnia do tłuszczu. Wykorzystuje się tu mieszanki wysokoenergetyczne o obniżonej zawartości białka.
Dieta wysokoenergetyczna
- Zwiększona podaż tłuszczów roślinnych (olej rzepakowy, słonecznikowy),
- Ograniczenie białka do 14–16%, by uniknąć nadmiernych kosztów transformacji azotu,
- Dostosowany poziom lizyny netto do poziomu 0,80–0,90%,
- Dodatek przeciwutleniaczy (wit. E, C) chroniących tkanki przed stresem oksydacyjnym.
Kontrola jakości i zdrowia
Ważne jest systematyczne monitorowanie wskaźnika konwersji paszy (FCR), przyrostu masy dziennej oraz kondycji zdrowotnej:
- Codzienna obserwacja zachowań – spadek apetytu może być pierwszym objawem choroby,
- Badanie próbek kału – wczesne wykrycie pasożytów lub infekcji jelitowych,
- Ocena zawartości tłuszczu i mięsności tuszy po uboju próbnych sztuk.
Suplementacja i dodatki paszowe
Odpowiednie zbilansowanie diety wymaga często wspomagania poprzez dodatki paszowe i mikroorganizmy probiotyczne. Ich rolą jest poprawa trawienia, absorpcji składników oraz wsparcie układu immunologicznego:
- Probiotyki i prebiotyki – równowaga mikroflory jelitowej,
- Kwasy organiczne (mlekowy, propionowy) – obniżenie pH, działanie bakteriostatyczne,
- Chelaty mikroelementów – lepsza biodostępność cynku, miedzi, żelaza,
- Enzymy paszowe – wspomaganie rozkładu ścian komórkowych surowców roślinnych,
- Fitoestrogeny lub ekstrakty roślinne – naturalne wsparcie odporności.
Praktyczne wskazówki dla hodowcy
Aby maksymalizować efekty żywieniowe, warto kierować się kilkoma uniwersalnymi zasadami:
- Zawsze kontrolować wilgotność i czystość paszy,
- Dostosowywać dawki do rzeczywistej masy ciała i tempa wzrostu,
- Regularnie analizować skład surowców – strączkowe i zboża mogą różnić się wartością odżywczą,
- Stosować zbilansowane mieszanki gotowe lub komponować własne receptury przy wsparciu doradcy żywieniowego,
- Prowadzić obserwację behawioralną – niepokojące zmiany w spożyciu paszy sygnalizują problem zdrowotny.
Odpowiednie skarmianie świń na każdym etapie rozwoju wymaga znajomości ich fizjologii, precyzyjnego bilansu składników odżywczych oraz systematycznego monitorowania parametrów hodowlanych. Dzięki temu hodowca może osiągnąć wysoką efektywność produkcji, ograniczyć straty związane z chorobami oraz podnieść jakość końcowego produktu.
